Småplukk om og med tonelag

[Øyvind Rangøy]

Eg har nokre små eller mellomstore spørsmål kanskje einkvan kunne hjelpe meg
med:

1) Uttaleskilnaden ein del målføre har mellom orda <bønder> /'bøner/ og
<bønner> /"bøner/ er i litteraturen eit klassisk døme på
tonelagsopposisjonen -- men kvar kjem dette dømet frå? Kvar og når dukka
det opp første gong? Ja, for nett dette paret er vel ikkje eit _så_
sjølvsagt val, mellom hundrevis av kandidatar?

2) Bønder-bønner fungerer slett ikkje i alle målføre. Har nokon forslag til
gode, illustrative døme (minimalpar) som er sams for (mest) alle variantar
av norsk talemål?

3) Når ein skal forklare den norske termen (altså ikkje omgrepet) «tonelag»
for ein utlending, korleis skal ein då tolke «-lag» i denne samanhengen?
Som «natur, eigenskap, veremåte» slik som i 'ganglag' og 'hjartelag'?

Øyvind

[jardarab+ (Jardar Eggesbø Abrahamsen)]

Post by Øyvind Rangøy
2) Bønder-bønner fungerer slett ikkje i alle målføre. Har nokon forslag til
gode, illustrative døme (minimalpar) som er sams for (mest) alle variantar
av norsk talemål?

Beito nemner "brukar mot 'bru-kar. Men det skal godt gjerast å finna eit
minimalt par som fungerer godt i alle dialektane. For sunnmørsk bruker eg
gjerne infinitiv mot presens av eit sterkt verb, eller infinitiv mot
bunden form av eit likelydande inkjekjønnsord (å "bite, no 'bite, det
'bitet; Nynorskordboka har dømet «stupe - stupet» under «tonem»).

Post by Øyvind Rangøy
3) Når ein skal forklare den norske termen (altså ikkje omgrepet) «tonelag»
for ein utlending, korleis skal ein då tolke «-lag» i denne samanhengen?
Som «natur, eigenskap, veremåte» slik som i 'ganglag' og 'hjartelag'?

Det var det fyrste eg tenkte på, men eigentleg kan ein vel seia at sjølv
om dette kan vera etymologien til termen, so er ordet «tonelag» no
leksikalisert i tyding sånn-og-sånn (nemleg korleis den tonale delen av
hovudtrykk vert realisert).

Jardar